Graf van Hendrika van der Vlist geruimd?

Bij aankondiging van de gemeente Renkum zal weldra het graf van Hendrika van der Vlist op de Algemene Begraafplaats aan de Van Limburg Stirumweg geruimd worden. Inmiddels heeft zich een initiatief ontwikkeld dat wil voorkomen dat dit gebeurt. Wie was Hendrika van der Vlist? Zij werd in 1915 in Amsterdam geboren en kwam in 1920 in Oosterbeek wonen, waar haar vader het bekende hotel “Schoonoord” overgenomen had.
Zij groeide daar op en maakte er als onderwijzeres de oorlog en zeer intens de septemberdagen van 1944 mee.

Over haar belevenissen in het door Britten en Duitsers als noodhospitaal gebruikte hotel vertelt haar dagboek, dat onder de titel  “Die dag in september… Dagboek (18) september 1944- mei 1945”. Het typoscript van dit dagboek (58 pagina’s) berust bij het NIOD te Amsterdam en is daar op aanvraag in te zien.

De auteur is onderwijzeres en in het bezit van EHBO diploma’s. Hotel “Schoonoord”, dat door de Duitsers was gevorderd, maar nu (na de landing bij Arnhem) een noodhospitaal geworden is. De gewonden van de slag om Arnhem worden er opgevangen en de auteur zet zich in voor hun verzorging. Kokshulpen zorgen voor het eten, de plaatselijke bevolking brengt verband en kleding en er zijn enige Engelse artsen. Ze hebben gebrek aan water. Het hotel ligt in de vuurlinie en wordt ernstig beschadigd in de gevechten. Na een paar dagen zijn de Duitsers terug. De honderden gewonden moeten evacueren en vertrekken lopend of per auto naar Arnhem en Apeldoorn. Hendrika van der Vlist gaat met een van de laatste auto’s mee naar Apeldoorn en laat het hotel in een puinhoop achter. In Apeldoorn komen ze in de Willem III kazerne bij Duitse en Nederlandse SS’ers terecht. Na enige tijd is daar materiaal en zijn er artsen en verplegend personeel om de gewonden te verzorgen. De Duitse gewonden gaan per trein terug naar Duitsland. Na korte tijd wordt zij samen met andere vrijwilligers door de SS weggestuurd. Na de evacuatie die haar o.a. in Ede bracht keerde zij terug in Oosterbeek sloot ze zich aan bij de U.V.V., die zich bijzonder verdienstelijk maakte bij de opvang, onderbrenging en verzorging van uit de evacuatieplaatsen allengs terugkerende bewoners. De UVV had in 1945 onderdak gekregen op de Oranjeweg 1 in een villa die in 1936 was gebouwd i.o.v. F.S.A. Braams. De vrouwelijke vrijwilligsters, afkomstig uit alle delen van het land, waren ondergebracht in deze villa, vanwaar de verschillende ploegen hun dagelijkse werk verrichtten . In  die dagen ontstonden onderstaande notities, die in zekere zin een voortzetting vormen van haar in druk verschenen dagboek.

29 september 1945
De ruïnes van Schoonoord worden omgetrokken. Er worden nog projectielen uitgehaald.

6 Oktober 1945
Gisteren is de vader van Annie Kip gestorven. Ze vertelt, dat er nu in vier dagen tijd zeventien van “papa’s Mijnenploeg” door het ontploffen van projectielen gestorven zijn. Deze berichten worden niet bekend gemaakt.

25 Oktober 1945
Verjaardag Koos Kamsteeg, Leidster U.V.V. ’s Morgens vroeg  defilé : De hele U.V.V. in optocht langs het balkon, waarop Koos stond! Ieder uitgerust naar gelang van het “ambt” dat hij beoefent: Cilia met bonkaarten, Loek en Bertie met formulieren adviesbureau, anderen met emmers, bezems enz.! ’s Avonds met de Friese Hulpactie naar de bioscoop Cinema: “Het schip waarop wij voeren”.
Het geeft beelden van een oorlogsschip tijdens de oorlog. Deed in veel gevallen denken aan de Septemberdagen ’44. Prachtig waren weergegeven de onderlinge band tussen de gewonden, de opoffering voor elkaar, de liefde van de officieren voor de soldaten.
De film was niet gemakkelijk doordat steeds herinneringsbeelden gegeven werden, die bij verschillende opvarenden opkwamen. Ik vond het een buitengewoon mooie film.
Daarna U.V.V. gebouw: een taart groter dan een wagenrad, door Koos met een prachtlans in 100 stukken gesneden. Smaakte heerlijk.

Eind Oktober
Bezoek van Jan en Miekje. Jan slaapt bij de studenten op de zolder van het kinderhuis.
Ze zijn op doorreis naar Heerde, waar ze zullen trouwen

1 November
Naar Den Haag. Reis met urenvertraging. Kom er pas tegen het avondeten aan.

2 November
Diner klaarmaken en tafel versieren voor jong gehuwden. Beiden komen moe aan, wat uit hun humeur om  het feest. Het was toch een heel gezellige maaltijd

16 November
Op de fiets van Jo Uljée naar Ede. P.O.D. Huize” Overveen”, Stationsweg 103 (hoek Stationsweg/Berkenlaan- red.)

Een wacht staat voor de deur, fiets dus veilig. “U wenst?”, een beetje bars. Op mijn antwoord dat ik kom in verband met gestolen goederen uit Hotel Schoonoord in Oosterbeek kan ik dadelijk binnenkomen. Even moet ik wachten: “Gaat de juffrouw maar even in de wachtkamer, daar is het warm
Daar zit ik nu, samen met 5 gedetineerden en een gemoedelijke gevangenbewaarder in donkerblauw uniform: Ome Kees. Een jong meisje komt binnen in donkergroen uniform. Links op de borst draagt ze op een wit lapje “10” haar nummer. ‘” Zie zo, kan ik even naar de w.c., ome Kees, of moet je soms mee?” Ze mag gaan. Ome Kees blijkt de gemoedelijkheid zelve. “Die is altijd even vrolijk”, zegt hij , “laatst zei ze tegen me: “ Ik heb vijf jaar lang plezier gehad met de moffen, dan moet ik er nu ook maar 5 jaar voor gevangen zitten”.
Ze komt weer binnen en begint met een jonge gedetineerde man een gesprek. Het gaat over kou en kleren . Het schijnt heel koud te zijn i n het gevangenenkamp. “s Avonds het eten naar binnen en dan gauw onder de dekens!” Het kan mij niets schelen in dit pak te lopen”, zegt het meisje: “ Ze weten toch wel dat ik gevangene ben. Ik ben er trots op”. Een andere vrouw komt binnen. Vrolijk schiet ze op me af: ‘” Dag, ook hier ? “ Dan bemerkt ze, dat ze de verkeerde voor zich heeft. Ik kan mee naar boven.
Op de zolder wordt de uitzet van de dievegge getoond. Het is een “Edenaar” uit een heel arm gezin met veel kinderen, waar het zo vuil is, dat je aan de muur vastplakt.
De vorige winter heeft ze bij de N.D.A.P.in Oosterbeek gewerkt, in maart is ze met een N.S.K.K. man getrouwd en toen heeft ze ettelijk koffers met gestolen goederen van de Todt cadeau gekregen.
Koffers met kleren, met linnengoed, met ettelijke cassettes vol zilveren lepels en vorken, met zilveren  theekannen worden voor mij uitgepakt. Maar niets is van ons. “Misschien die ongemerkte deken en die vuurvaste schaaltjes?” Ze worden opgetekend. Als niemand erom komt krijgen we ze terug. Daarna even bij mevrouw Wijnsoon aan. Ontvangt me heel hartelijk. Beide jongens zijn nu op kantoor.
Ik eet er een boterham. Hoor er dat de oudste dochter van H. ook vastgezeten heeft, veertien dagen. Daarna heeft ze nog een tijdlang verbod van bewegingsvrijheid gehad en moest binnenshuis blijven. Ook heeft Corrie een tijdlang in een kantine bij de Engelsen (of Canadezen) gewerkt.
Naar ik hoor zijn er zo ongemerkt weer wat telefoons in het dorp gekomen. De U.V.V. Dennenkamp heeft  nr . 28

19 November
Eerste ouderavond in bevrijd Oosterbeek! In Thabor.

Geanimeerde bespreking over Sinterklaas op school. De ouders zorgen voor een cadeautje tussen f 1,50 en f 2.-, dat op bepaalde adressen gebracht wordt. Bij
vele van deze adressen heet het: Straat,  “daar”, nr. “zoveel achterom”. Humor in kapot Oosterbeek!

20 November
Eerste jaarvergadering Remonstrantse Kerk in bevrijd Oosterbeek. Mej. Labberton leest het jaarverslag, dat zij bijzonder mooi gemaakt heeft en dat eindigt met een sonnet, waarin ze spreekt over de organist, die bijeen clandestien bezoek aan ons dorp niet kon nalaten de klanken van het kerkorgel te laten klinken over de ruïnes van het dorp.

Aan het eind houdt ds. De Kievid een beschouwing over de doodstraf, waar hij tegen is. Het wekt de indruk dat het merendeel van de aanwezigen het met hem eens is, een heel bijzondere houding in het Nederland van heden, waar velen, ik kan wel zeggen de meesten, de andere mening toegedaan zijn. Het pleit voor de geest i n onze kerkgemeenschap!
Bij mevrouw Lüschen (M. Lüsschen- Hartensteinlaan 17?- red.) ontmoet ik een jonge Engelse oorlogsweduwe. Ze heeft nog maar pas bericht gekregen van de dood van haar man, parachutist. Omdat ze op weg is naar Australië mag ze bij hoge uitzondering even zijn graf bezoeken in Oosterbeek.

1 December
Van miss Dunstan en miss Sinclair ontvang ik een “Red Cross” pakket met jumpers e.d.

4 December
Van Mrs. Edwards ontvang ik een pakje met jumper en vest. Ze zitten echter vol kleine motgaatjes: Het zal heel wat tijd kosten ze netjes te krijgen. Toch is het prachtige warme wol!

5 December
Ons eerste Sinterklaasfeest op school in bevrijd Nederland. We zitten nu in de R.K. meisjesschool: alle lokalen op het noorden, alle w.c.’s op het zuiden! Alleen de klas van mijnheer Brandsma is bevoorrecht. (Zie op deze site: “Zusters van Liefde starten RK onderwijs in Oosterbeek”-red.)
We hadden een heel goede Sint hij sprak prettig en duidelijk met de kinderen. Doordat we van een
Boerinnenbond in Berkhout speelgoed hadden cadeau gekregen kon ieder kind 2 cadeautjes krijgen. Voor snoep was er ook overvloedig ingeleverd: beladen met geschenken en overgelukkig gingen ze allen naar huis.

’s Avonds Sint bij het U.V.V.,  Guus als Sint en Koos als Piet. Inleidende speech, waarbij de woorden klonken: “Ik vind dit …”, heel bijzondere woorden waar Koos Kamsteeg erg aan gehecht is. Gezellige avond, waar we ook geweldig getrakteerd werden!

7 December
De Canadezen geven een Sinterklaasfeest voor alle eerste klassen in ons dorp op “De Dennenkamp”. Een aardige geste, hoewel onze Sint op school het veel beter deed. Enige filmpjes werden vertoond, qua inhoud geheel ongeschikt en gelukkig onbegrijpelijk voor de kinderen, die er hard om gelachen hebben. Traktatie: koekjes en een paar chocoladerepen.

8 December
Eerste padvindersbijeenkomst op “De Dennenkamp”. Pracht gelegenheid.

9 December.
Roode Duivels in Arnhem gekocht en gelezen:

Voor wie het niet (meer) weet:

POD: Politieke Opsporings Dienst

NSDAP: Nat. Soz. Deutsche Arbeiter Partei

NSKK: Nat. Soz. Kraftfahrer Korps

TODT: Para-militaire organisatie voor uitvoering van bouwwerkzaamheden