Oude Gemeentehuis – Oosterbeek

Het voormalige door een torentje verlevendigde gemeentehuis is opgetrokken op een L-vormige plattegrond en heeft twee bouwlagen onder een afgeplat schilddak gedekt met gesmoorde Tuile du Nordpannen. Het voorschild wordt doorbroken door een torentje met spits. In het voorschild en het linker zijschild bevinden zich op regelmatige afstand geplaatste dakkapellen voorzien van met leien gedekte spitsen bekroond door pironnen. De dakkapellen zijn voorzien van enkelruits ramen. In het achterschild van de aan de Jan van Embdenweg gelegen vleugel bevindt zich rechts een later toegevoegde bakstenen schoorsteen. Links hiervan bevindt zich een oorspronkelijke bakstenen schoorsteen die gedeeltelijk van gepleisterde speklagen is voorzien. In het dakschild bevind zich tevens een dakkapel als hierboven genoemd.

Het pand is opgetrokken in baksteen, gemetseld in kruisverband, op een door een geprofileerde waterlijst afgesloten basement. Tussen de begane grond en de verdieping bevindt zich in de voor- en zijgevels een cordonlijst. De voorgevel en de zijgevels worden verlevendigd door gepleisterde speklagen. Op de begane grond bevinden en op de verdieping bevinden zich respectievelijk twee en drie op regelmatige afstand geplaatste speklagen. Deze speklagen zetten zich boven de vensters voort in de vorm van lateien. Ieder venster wordt behalve door een latei tevens afgesloten door een blind segmentboogje dat op de begane grond bovendien voorzien is van een sluitsteen. Op de begane grond bevinden zich over het algemeen brede vensters die samengesteld zijn uit twee stolpramen met tweedelige van glas-in-lood voorziene bovenlichten. De over het algemeen telkens twee aan twee gekoppelde verdiepingsvensters bezitten ieder één stolpraam met een tweedelig van glas-in-lood voorzien bovenlicht. Onder ieder verdiepingsvenster bevindt zich een verdiept gelegen paneel met metselmozaïek.

De vensters bezitten aan weerszijden, ter hoogte van de stolpramen, houten luiken voorzien van fraaie smeedijzeren sierbeslag. De lekdorpels van de vensters zijn uitgevoerd in hardsteen. De gevels worden afgesloten door een architraaflijst, een fries met metselmozaïek, en een zware geprofileerde kroonlijst op gesneden consoles. De VOORGEVEL is symmetrisch ingedeeld en vijf traveeën breed. De middentravee, waarin de ingang is gelegen, is uitgewerkt als een risaliet dat de gootlijst doorbreekt en eindigt in een torentje. Het torentje is voorzien van een vierzijdige leiengedekte spits met in iedere zijde een dakkapel met luik. Het torentje wordt afgesloten door een bekroning met twee forse kruisbloemvormige pirons waartussen een kleinere piron. Op de begane grond bevindt zich een uitpandig portiek met bovenliggend balkon en drie door rondbogen afgesloten openingen. De via een aantal hardstenen treden te bereiken ingang die eveneens door een rondboog wordt afgesloten en die voorzien is van een dubbele deur met cassetten. Het balkon op de verdieping is voorzien van een hardstenen balustrade met op de hoeken bolvormige bekroningen. Boven de dubbele balkondeur bevindt zich een tweedelig bovenlicht met glas-in-lood. Het vervolgens hierboven gelegen torenlichaam bezit een torenklok waarbij op de gevel een aan de bovenzijde door een geprofileerde kroonlijst op consoles en afdakje afgesloten rechthoekige plaat bevestigd is met een wijzerplaat. In beide zijgevels van de toren bevindt zich een smal rechtgesloten venster met een enkelruits raam. De gevels van de toren worden afgesloten door een geprofileerde architraaflijst en een fries waartegen gesneden consoles geplaatst zijn die een geprofileerde kroonlijst dragen. Zowel de linker als de rechter travee van de voorgevel bezit op de begane grond een breed venster met twee gekoppelde ramen en de op de verdieping twee gekoppelde vensters. In de linker pilaster bevindt zich op de begane grond een hardstenen stichtingssteen met de volgende tekst: “De eerste steen gelegd / Door / Jan van Embden / Burgemeester van Renkum / Oosterbeek 14:AUG 1866”.

De linker zijgevel heeft niet alleen op de hoeken doch ook in het midden een pilaster. De linker gevelhelft heeft op de begane grond twee brede vensters met twee gekoppelde ramen en op de verdieping vier twee aan twee gekoppelde ramen. De rechter gevelhelft heft op de begane grond een breed venster en op de verdieping twee gekoppelde vensters. Ter rechterzijde van het venster op de begane grond een fraaie kalkstenen relief van de hand van de beeldhouwer S. Bongers met de volgende tekst: “1898 / 1923 / Ter Herinnering / Aan de 25 jarige regeering / Van Hare Majesteit / Koningin Wilhelmina”. De achtergevel bezit diverse door strekken afgesloten vensters. In de oksel van het gebouw bevindt zich een toiletuitbouw over twee bouwlagen onder een plat dak waarin per bouwlaag twee kleine enkelruits ramen zijn geplaatst. Tegen het geveldeel rechts hiervan is een moderne brandtrap geplaatst en is in de gevel ter hoogte van de verdieping een deuropening ingehakt. De kopgevel van de vleugel aan de zijde van de Jan van Embdenweg heeft op de verdieping een groot venster met een samengesteld raam. Ter hoogte van de begane grond bevindt zich een eenlaags aanbouw onder een plat dak waarop de bescherming van rijkswege niet van toepassing is. De rechter zijgevel heeft in het uitspringende linker geveldeel twee dichtgezette oorspronkelijke gevelopeningen. Het interieur bezit onder meer nog terrazzovloeren in rood, wit en zwart versierd met mozaïektegeltjes, paneeldeuren, een trappenhuis met Jugendstildetails, een raadszaal in Nieuw Historiserende stijl alsmede een torenuurwerk.

Waardering

– Van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een in Neo-Renaissancestijl gebouwd gemeentehuis, waarbij met name sprake is van aan de Franse Renaissance ontleende elementen. Het voormalige gemeentehuis valt op door de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp, de rijke ornamentiek en materiaalgebruik. Het een en ander komt met name tot uitdrukking in de toepassing van gepleisterde speklagen, siermetselwerk en fraaie toren. Het interieur bezit nog meerdere uit diverse bouwfasen daterende interieurelementen.

– Van stedenbouwkundige waarde vanwege de prominente ligging op de hoek van de Utrechtseweg en de Jan van Embdenweg in de kern van Oosterbeek alsmede als onderdeel van de voornamelijk uit de tweede helft van de negentiende eeuw daterende villabebouwing aan de Utrechtseweg. Deze weg, die de langgerekte ‘ruggegraat’ vormt die de kernen Oosterbeek, Doorwerth, Heelsum en Renkum aan elkaar rijgt, bezit een voor de gemeente Renkum kenmerkend bebouwingspatroon bestaande uit een lint van verspreid liggende villa’s.

– Van cultuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een gemeentehuis van een kleine gemeente uit de tweede helft van de negentiende eeuw en het eerste decennium van de twintigste eeuw. Als zodanig is het complex tevens van belang als uitdrukking van de bestuurlijk ontwikkelingen in de negentiende en vroege twintigste eeuw in dit gebied.

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed